Вестник Казахского национального женского педагогического университета. 2020; : 102-112
ОТКРЫТИЕ КАЗАХСКИХ ШКОЛ И ПРЕПОДАВАНИЕ КАЗАХСКОЙ ИСТОРИИ СО ВТОРОЙ ПОЛОВИНЫ XIX ДО СЕРЕДИНЫ XX ВЕКА
Аннотация
В статье рассматриваются вопросы открытия казахских школ и преподавание казахской истории во второй половины XIX-середины XX веков с позиций исторической науки. Рассмотрены политические взгляды казахской интеллигенции и просветителей на работу сельских школ, которые открывались в Казахской степи. Особое значение в статье придается вкладу казахской интеллигенции в становление и развитие истории Казахстана как дисциплине в конце XIX - середине XX веков. Анализируются научные труды представителей интеллигенции и просветителей, где представлены данные об открытии национальных школ для казахских детей. Отмечается, что поскольку преподавание истории в СССР находилось под контролем советской идеологии, был допущен ряд методологических ошибок и недочетов в преподавании истории Казахстана в общеобразовательных школах.
Список литературы
1. Тұрлығұл Т.Т. (2011) Қазақстан тарихын оқытудың теориясы мен әдістемесі: Оқу құралы. Алматы: Қарасай. - 264 б.
2. Ильминский Н.И. (1883) Из переписки по вопросу о применении русского алфавита к инородческим языкам. Казань: Тип.император.унив-та. - 49 с.
3. Остроумов Н.П. (1906) Мусульманские мактабы и русско-туземные школы в Туркестанском крае // Журнал Министерства Народного Просвещения. СПБ.: Сенатская типография, Ч. 1. С. 113-166.
4. Граменицкий С. (1896) Очерк развития народного образования в Туркестанском крае. Составил инспектор народных училищ Туркестанского края 1-го района С. Граменицкий. Ташкент: Типолитография Торгового дома «Ф и Г. бр. Каменские» - 75 с.
5. Асфендияров С. (1993) История Казахстана. 2-е изд. Алма-Ата: Қазақ университеті. - 304 с.
6. Тынышпаев М. (1998) История казахского народа //сост. и авт. предисл.: А. Такенов, Б. Байгалиев. Алматы: Санат. - 280 с.
7. Султангалиева Г.С., Байгараев Н. (2015) Қазақ даласындағы жәдидтік қозғалыс: оның негізгі проблемалары// Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, №1(44). Б. 134-140.
8. Kapağan E., Bacaklı Y. (2020) Alaş Orda Dönemi Kazak Edebiyatında Aydınlanma ve Millî Bilincin Yeniden İnşası. Journal of History Culture and Art Research. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. Vol. 9, No. 2.
9. Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) (1982) Бес томдық. ІІІ том. Алматы: Қазақ ССР-нің «Ғылым» баспасы - 560 б.
10. Тулеуова Б.Т., Шотбакова Л.К., Смагулова Г. М. (2018) Формирование системы школьного обучения казахского населения Центрального Казахстана во второй половине XIX – начале ХХ веков // Былые годы. Вып 50. № 4. С.1612-1624.
11. Алтынсарин Ы. (1955) Тандамалы шығармалар. Құраст. Б. Сүлейменов. Алматы. - 88 6.
12. Тажибаев Т.Т. (1962) Развитие просвещения и педагогической мысли в Казахстане во второй половине 19 века. Алматы: АПН КазССР. - 98 с.
13. Сембаев А.И. (1962) История развития советской школы в Казахстане. Алма-Ата: Казучпедгиз - 344 с.
14. Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) (1982) Бес томдық. ІІІ том. Алматы: Қазақ ССР-нің «Ғылым» баспасы - 560 б.
15. Смайылова М., Қаратаева С. (1995) Қазақ кашаннан хат таныған? / / Қазақ тарихы. 1995. № 3. 37-38 6.
16. Қайырханова Ф.К. (2010) Шоқан Уалиханов қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті туралы. Ш.Ш.Уалиханов мұрасы әлемдік тарих контекстінде» халықаралық ғылыми форум материалдары. Семей. - 101 б.
17. Tomohiko U. (2018) The Geography of Civilizations: A Spatial Analysis of the Kazakh Intelligentsia's Activities, from the Mid-Nineteenth to the Early Twentieth Century (Kimitaka Matsuzato, ed., Regions: A Prism to View the Slavic-Eurasian World. P. 70-99.
18. Мұхтар Әуезов энциклопедиясы (2011) / бас ред. С. Қасқабасов. Алматы: Атамұра. - 688 б.
19. Әуезов М. (1923) Ақаңның елу жылдық тойы. «Ақжол» газеті, 4 ақпан, №270.
20. Бөкейхан Ә. (1994) Шығармалар. Алматы: Қазақстан. - 381 б.
21. Байтұрсынов А. (1913) Оқу жайы. «Қазақ» газеті. 21 апрель. №117
22. Байтұрсынов А. (1914) Бастауыш мектеп. «Қазақ» газеті. 9 май. № 61
23. Копиев С. (1989) Халық жауы атанған ғалымнын жаңа қыры. Өркен.
24. Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) (1981) Бес томдық. ІV том. Алматы: Қазақ ССР нің «Ғылым» баспасы. - 676 б.
25. Народное образование в СССР (1974) Сборник документов. 1917—1973 гг. М.: Педагогика. - 105 с.
26. Аспандияров С. (1993) Қазақстан тарихынын программы / / Қазақ тарихы. № 2.
27. Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) (1984) Бес томдық. V том. Алматы: Қазақ ССР-нің «Ғылым» баспасы. - 728 б.
Bulletin of Kazakh National Women's Teacher Training University. 2020; : 102-112
OPENING OF KAZAKH SCHOOLS AND TEACHING OF KAZAKH HISTORY IN THE SECOND HALF OF XIX TO THE MIDDLE OF THE XX CENTURY
Abstract
The article deals with the opening of Kazakh schools and the teaching of Kazakh history in the second half of the XIX-mid XX centuries from the perspective of historical science. The political views and positions of the Kazakh intelligentsia and educators to the work of rural schools and their state, which were opened in the Kazakh steppes, are also considered. Special attention is also paid to the contribution of the Kazakh intelligentsia to the formation and development of the history of Kazakhstan as a discipline in the late XIX and mid XX centuries. The article analyzes the scientific works of intellectuals and educators, which provide information about the opening of national schools for Kazakh children. The article describes that the teaching of history during the Soviet era was under the control of Soviet ideology. Therefore, many methodological mistakes and shortcomings were made in teaching the history of Kazakhstan in secondary schools and conclusions were drawn.
References
1. Tұrlyғұl T.T. (2011) Қazaқstan tarikhyn oқytudyң teoriyasy men әdіstemesі: Oқu құraly. Almaty: Қarasai. - 264 b.
2. Il'minskii N.I. (1883) Iz perepiski po voprosu o primenenii russkogo alfavita k inorodcheskim yazykam. Kazan': Tip.imperator.univ-ta. - 49 s.
3. Ostroumov N.P. (1906) Musul'manskie maktaby i russko-tuzemnye shkoly v Turkestanskom krae // Zhurnal Ministerstva Narodnogo Prosveshcheniya. SPB.: Senatskaya tipografiya, Ch. 1. S. 113-166.
4. Gramenitskii S. (1896) Ocherk razvitiya narodnogo obrazovaniya v Turkestanskom krae. Sostavil inspektor narodnykh uchilishch Turkestanskogo kraya 1-go raiona S. Gramenitskii. Tashkent: Tipolitografiya Torgovogo doma «F i G. br. Kamenskie» - 75 s.
5. Asfendiyarov S. (1993) Istoriya Kazakhstana. 2-e izd. Alma-Ata: Қazaқ universitetі. - 304 s.
6. Tynyshpaev M. (1998) Istoriya kazakhskogo naroda //sost. i avt. predisl.: A. Takenov, B. Baigaliev. Almaty: Sanat. - 280 s.
7. Sultangalieva G.S., Baigaraev N. (2015) Қazaқ dalasyndaғy zhәdidtіk қozғalys: onyң negіzgі problemalary// Abai atyndaғy ҚazҰPU-nің Khabarshysy, №1(44). B. 134-140.
8. Kapağan E., Bacaklı Y. (2020) Alaş Orda Dönemi Kazak Edebiyatında Aydınlanma ve Millî Bilincin Yeniden İnşası. Journal of History Culture and Art Research. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. Vol. 9, No. 2.
9. Қazaқ SSR tarikhy (kөne zamannan bүgіnge deiіn) (1982) Bes tomdyқ. ІІІ tom. Almaty: Қazaқ SSR-nің «Ғylym» baspasy - 560 b.
10. Tuleuova B.T., Shotbakova L.K., Smagulova G. M. (2018) Formirovanie sistemy shkol'nogo obucheniya kazakhskogo naseleniya Tsentral'nogo Kazakhstana vo vtoroi polovine XIX – nachale KhKh vekov // Bylye gody. Vyp 50. № 4. S.1612-1624.
11. Altynsarin Y. (1955) Tandamaly shyғarmalar. Құrast. B. Sүleimenov. Almaty. - 88 6.
12. Tazhibaev T.T. (1962) Razvitie prosveshcheniya i pedagogicheskoi mysli v Kazakhstane vo vtoroi polovine 19 veka. Almaty: APN KazSSR. - 98 s.
13. Sembaev A.I. (1962) Istoriya razvitiya sovetskoi shkoly v Kazakhstane. Alma-Ata: Kazuchpedgiz - 344 s.
14. Қazaқ SSR tarikhy (kөne zamannan bүgіnge deiіn) (1982) Bes tomdyқ. ІІІ tom. Almaty: Қazaқ SSR-nің «Ғylym» baspasy - 560 b.
15. Smaiylova M., Қarataeva S. (1995) Қazaқ kashannan khat tanyғan? / / Қazaқ tarikhy. 1995. № 3. 37-38 6.
16. Қaiyrkhanova F.K. (2010) Shoқan Ualikhanov қazaқ khalқynyң dәstүrlі mәdenietі turaly. Sh.Sh.Ualikhanov mұrasy әlemdіk tarikh kontekstіnde» khalyқaralyқ ғylymi forum materialdary. Semei. - 101 b.
17. Tomohiko U. (2018) The Geography of Civilizations: A Spatial Analysis of the Kazakh Intelligentsia's Activities, from the Mid-Nineteenth to the Early Twentieth Century (Kimitaka Matsuzato, ed., Regions: A Prism to View the Slavic-Eurasian World. P. 70-99.
18. Mұkhtar Әuezov entsiklopediyasy (2011) / bas red. S. Қasқabasov. Almaty: Atamұra. - 688 b.
19. Әuezov M. (1923) Aқaңnyң elu zhyldyқ toiy. «Aқzhol» gazetі, 4 aқpan, №270.
20. Bөkeikhan Ә. (1994) Shyғarmalar. Almaty: Қazaқstan. - 381 b.
21. Baitұrsynov A. (1913) Oқu zhaiy. «Қazaқ» gazetі. 21 aprel'. №117
22. Baitұrsynov A. (1914) Bastauysh mektep. «Қazaқ» gazetі. 9 mai. № 61
23. Kopiev S. (1989) Khalyқ zhauy atanғan ғalymnyn zhaңa қyry. Өrken.
24. Қazaқ SSR tarikhy (kөne zamannan bүgіnge deiіn) (1981) Bes tomdyқ. ІV tom. Almaty: Қazaқ SSR nің «Ғylym» baspasy. - 676 b.
25. Narodnoe obrazovanie v SSSR (1974) Sbornik dokumentov. 1917—1973 gg. M.: Pedagogika. - 105 s.
26. Aspandiyarov S. (1993) Қazaқstan tarikhynyn programmy / / Қazaқ tarikhy. № 2.
27. Қazaқ SSR tarikhy (kөne zamannan bүgіnge deiіn) (1984) Bes tomdyқ. V tom. Almaty: Қazaқ SSR-nің «Ғylym» baspasy. - 728 b.
