Журналов:     Статей:        

Ориенталистика. 2023; 6: 765-774

Наследники мамлюков в арабской социокультурной среде: Ибн Куркмас (ум. в 1477 г.)

Илюшина М. Ю.

https://doi.org/10.31696/2618-7043-2023-6-5-765-774

Аннотация

Видный египетский литератор, поэт, каллиграф и составитель комментария к Корану Насир ад-Дин Мухаммад Ибн Куркмас относился к числу выдающихся представителей авлад ан-нас (awlād al-nās) — потомков мамлюков, которые как единственная группа за пределами военного сословия, имеющая полный доступ к мамлюкскому миру, закрытому для не принадлежащих к нему, были связующим звеном, в первую очередь, в сфере культуры, между мамлюками и местным населением. Об Ибн Куркмасе упоминали в своих трудах крупнейшие историки XV–XVI вв. Абу ал-Махасин Йусуф ибн Тагри Бирди (ум. в 1469 г.), ‘Абд ар-Рахман ас-Сахави (ум. в 1497 г.), Мухаммад ибн Ахмад ибн Ийас ал-Ханафи (ум. в 1524 г.); сохранилось и издано (в 2002 г.) одно из сочинений самого Ибн Куркмаса  — «Zahr al-Rabīʿ fī Shawāhid al-Badīʿ», а на месте, где поэт основал религиозный комплекс, включавший медресе, до сих пор высится мечеть. Биография Ибн Куркмаса, его литературное наследие представляют интерес для изучения процессов социокультурной интеграции и ассимиляции в мамлюкскую эпоху.

Список литературы

1. Долинина А. А. Арабески. Избранные научные статьи. СПб: НесторИстория, 2010.

2. Зеленев Е. И. Мусульманский Египет. СПб.: Издательство СПбГУ, 2007.

3. Ибн Ийас. Бада’и‘ аз-зухур фи вака’и‘ ад-духур [Редкие цветы среди событий эпохи]. Хаккакаху Мухаммад Мустафа. Т. III. Лейпциг, Стамбул, Штутгарт: Франц Штайнер Ферлаг, 1931–1975.

4. Ибн Куркмас. Захр ар-раби‘ фи шавахид ал-бади‘[Весенний цветок среди свидетельств [о деяниях] Творца]. Хаккакаху Махди Ас‘ад ‘Арар. Бейрут: Дар ал-Кутуб ал-‘Илмиййа, 2007.

5. Ибн Тагри Бирди. Ал-Манхал ас-сафи ва-л-муставфа ба‘да-л-вафи [Чистый источник и дополняющий после «Достаточного»]. Хаккакаху Мухаммад Мухаммад Амин. Т. I, VI. Каир: Ал-Хай’а ал-Мисриййа ал-‘Амма ли-л-Китаб, 1984–2009.

6. Ибн Тагри Бирди. Ан-Нуджум аз-захира фи мулук Миср ва-л-Кахира [Книга, подобная] блестящим звездам, о владыках Египта и Каира]. Хаккакаху Мухаммад Хусайн Шамс ад-Дин. Т. XIV, XVI. Бейрут: Дар ал-Кутуб ал-Илмиййа, 1992.

7. Сахави. Ад-дав’ ал-лами‘ л-ахл ал-карн ат-таси‘[Свет, озаряющий людей девятого века]. Т. II, VIII. Бейрут: Дар ал-Джил, 1992.

8. Сахави. Ал-Джавахир ва-л-дурар фи тарджимат Шайх ал-Ислам Ибн Хаджар [Драгоценные камни и жемчужины в жизнеописании Шайх ал-Ислама Ибн Хаджара]. Хаккакаху Ибрахим Баджис ‘Абл ао-Маджид. Т. II. Бейрут: Дар Ибн Хазм, 1999.

9. Сахави. Ваджиз ал-калам фи аз-зайл ‘ала «Дувал ал-ислам» [Краткое слово в дополнение к «Странам ислама»]. Хаккакаху Башшар ‘Аввад Ма‘руф, ‘Исам Фарис ал-Харастани и Ахмад ал-Хутайми. Т. III. Бейрут: Му’ассасат ар-Рисала, 1995.

10. Ashtor E. A Social and Economic History of the Near East in the Middle Ages. Berkeley: University of California Press; London: Collins, 1976.

11. Ayalon D. The Wafidiya in the Mamluk Kingdom. Islamic Culture. 1951. Vol. 25, pp. 89–104.

12. Ayalon D. Studies on the Structure of the Mamluk — I. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 1953 (1). Vol. 15. No. 2, pp. 203–238.

13. Ayalon D. Studies of the Structure of the Mamluk Army — II. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 1953 (2). Vol. 15. № 3, pp. 448–476.

14. Ayalon D. The Great Yāsa of Chingiz Khān. A Reexamination (Part A). Studia Islamica. 1971. Vol. 33, pp. 97–140.

15. Behrens-Abouseif, D. The book in Mamluk Egypt and Syria (1250–1517): Scribes, Libraries and Market. Leiden, Boston: Brill, 2018.

16. Elbendary A. Crowds and Sultans: Urban Protest in Late Medieval Egypt and Syria. Cairo: The American University in Cairo Press, 2015.

17. Haarmann U. Arabic in Speech, Turkish in Lineage: Mamluks and their Sons in the Intellectual Life of Forteenth-Century Egypt and Syria. Journal of Semitic Studies. 1988. Vol. 33. No. 1, pp. 81–114.

18. Haarmann U. Joseph’s Law — the Careers and Activities of Mamluk Descendants before the Ottoman Conquest of Egypt. The Mamluks in Egyptian Politics and Society. Ed by T. Philipp, U. Haarmann. Cambridge: Cambridge University Press, 1998, pp. 55–84.

19. Har-El S. Struggle for Domination in the Middle East. The Ottoman-Mamluk War 1485–1491. Leiden, New York, Koln: E. J. Brill, 1995.

20. Ibn Quṭlūbughā, Abū al-Fidā’ Zayn al-Dīn Qāsim al-Sūdūnī. Tāj al-Tarājim. Ed. by Muḥammd Khayr Ramaḍān Yūsuf. Damascus, Beirut: Dār al-Qalam, 1992.

21. Igarashi D. Madrasahs, Their Shaykhs, and the Civilian Founder: The Bāsiṭīya Madrasahs in the Mamlūk Era. Orient. 2013. Vol. 48, pp. 79–94.

22. Mauder C. Education and Learning among Members of the Mamluk Army: Results of a Quantitative Analysis of Mamluk Biographies. History and Society During the Mamluk Period: Studies of the Annemarie Schimmel Institute for Advanced Studies III. Ed. by B. J. Walker. Göttingen; [Bonn]: V&R unipress; Bonn University Press, 2021, pp. 61–88.

23. Mauder C. Gelehrte Krieger: Die Mamluken als Träger arabischsprachiger Bildung nach al-Ṣafadī, al-Maqrīzī und weiteren Quellen. Hildesheim: Georg Olms Verlag, 2012.

24. Nakamachi N. The Rank and Status of Military Refugees in the Mamluk Army: A Reconsideration of the Wāfidīyah. Mamlūk Studies Review. 2006. Vol. 10 (1), pp. 55–81.

25. Northrup L. S. The Baḥrī Mamlūk Sultanate, 1250–1390. The Cambridge History of Egypt. Vol. 1: Islamic Egypt, 640–1517. Ed. by C. F. Petry. Cambridge: Cambridge University Press, 1998, pp. 242–289.

Orientalistica. 2023; 6: 765-774

The descendants of the Mamluks in the Arab sociocultural environment: Ibn Qurqmas (d. 1477)

Iliushina M. Yu.

https://doi.org/10.31696/2618-7043-2023-6-5-765-774

Abstract

The awlād al-nās (the descendants of the Mamluks) were the only group outside the military class in the Circassian Sultanate that had access to the Mamluk world, otherwise closed to all who did not belong to it. In the spiritual culture, awlād al-nās constituted a link between the Mamluks and the local population. Nasir al-Din Muhammad Ibn Qurqmas (1400–1477), was a proliϐic Egyptian writer, poet, calligrapher and compiler of a Quranic commentary was a mamluk descender, one of awlād al-nās. The article comprises information from the “Zahr al-Rabīʿ ϔī Shawāhid al-Badīʿ” by Ibn Qurqmas and also some materials with regards to his biography as discovered in the writings by Abu al-Mahasin Yusuf Ibn Taghri Birdi (d. in 1469), ‘Abd al-Rahman al-Sakhawi (d. in 1497) and Muhammad b. Ahmad Ibn Iyas al-Hanaϐi (d. in 1524). It aims to trace the avenues of incorporation of a Mamluk descendant into the local socio-cultural environment of medieval Egypt.

References

1. Dolinina A. A. Arabeski. Izbrannye nauchnye stat'i. SPb: NestorIstoriya, 2010.

2. Zelenev E. I. Musul'manskii Egipet. SPb.: Izdatel'stvo SPbGU, 2007.

3. Ibn Iias. Bada’i‘ az-zukhur fi vaka’i‘ ad-dukhur [Redkie tsvety sredi sobytii epokhi]. Khakkakakhu Mukhammad Mustafa. T. III. Leiptsig, Stambul, Shtutgart: Frants Shtainer Ferlag, 1931–1975.

4. Ibn Kurkmas. Zakhr ar-rabi‘ fi shavakhid al-badi‘[Vesennii tsvetok sredi svidetel'stv [o deyaniyakh] Tvortsa]. Khakkakakhu Makhdi As‘ad ‘Arar. Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiiia, 2007.

5. Ibn Tagri Birdi. Al-Mankhal as-safi va-l-mustavfa ba‘da-l-vafi [Chistyi istochnik i dopolnyayushchii posle «Dostatochnogo»]. Khakkakakhu Mukhammad Mukhammad Amin. T. I, VI. Kair: Al-Khai’a al-Misriiia al-‘Amma li-l-Kitab, 1984–2009.

6. Ibn Tagri Birdi. An-Nudzhum az-zakhira fi muluk Misr va-l-Kakhira [Kniga, podobnaya] blestyashchim zvezdam, o vladykakh Egipta i Kaira]. Khakkakakhu Mukhammad Khusain Shams ad-Din. T. XIV, XVI. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiiia, 1992.

7. Sakhavi. Ad-dav’ al-lami‘ l-akhl al-karn at-tasi‘[Svet, ozaryayushchii lyudei devyatogo veka]. T. II, VIII. Beirut: Dar al-Dzhil, 1992.

8. Sakhavi. Al-Dzhavakhir va-l-durar fi tardzhimat Shaikh al-Islam Ibn Khadzhar [Dragotsennye kamni i zhemchuzhiny v zhizneopisanii Shaikh al-Islama Ibn Khadzhara]. Khakkakakhu Ibrakhim Badzhis ‘Abl ao-Madzhid. T. II. Beirut: Dar Ibn Khazm, 1999.

9. Sakhavi. Vadzhiz al-kalam fi az-zail ‘ala «Duval al-islam» [Kratkoe slovo v dopolnenie k «Stranam islama»]. Khakkakakhu Bashshar ‘Avvad Ma‘ruf, ‘Isam Faris al-Kharastani i Akhmad al-Khutaimi. T. III. Beirut: Mu’assasat ar-Risala, 1995.

10. Ashtor E. A Social and Economic History of the Near East in the Middle Ages. Berkeley: University of California Press; London: Collins, 1976.

11. Ayalon D. The Wafidiya in the Mamluk Kingdom. Islamic Culture. 1951. Vol. 25, pp. 89–104.

12. Ayalon D. Studies on the Structure of the Mamluk — I. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 1953 (1). Vol. 15. No. 2, pp. 203–238.

13. Ayalon D. Studies of the Structure of the Mamluk Army — II. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 1953 (2). Vol. 15. № 3, pp. 448–476.

14. Ayalon D. The Great Yāsa of Chingiz Khān. A Reexamination (Part A). Studia Islamica. 1971. Vol. 33, pp. 97–140.

15. Behrens-Abouseif, D. The book in Mamluk Egypt and Syria (1250–1517): Scribes, Libraries and Market. Leiden, Boston: Brill, 2018.

16. Elbendary A. Crowds and Sultans: Urban Protest in Late Medieval Egypt and Syria. Cairo: The American University in Cairo Press, 2015.

17. Haarmann U. Arabic in Speech, Turkish in Lineage: Mamluks and their Sons in the Intellectual Life of Forteenth-Century Egypt and Syria. Journal of Semitic Studies. 1988. Vol. 33. No. 1, pp. 81–114.

18. Haarmann U. Joseph’s Law — the Careers and Activities of Mamluk Descendants before the Ottoman Conquest of Egypt. The Mamluks in Egyptian Politics and Society. Ed by T. Philipp, U. Haarmann. Cambridge: Cambridge University Press, 1998, pp. 55–84.

19. Har-El S. Struggle for Domination in the Middle East. The Ottoman-Mamluk War 1485–1491. Leiden, New York, Koln: E. J. Brill, 1995.

20. Ibn Quṭlūbughā, Abū al-Fidā’ Zayn al-Dīn Qāsim al-Sūdūnī. Tāj al-Tarājim. Ed. by Muḥammd Khayr Ramaḍān Yūsuf. Damascus, Beirut: Dār al-Qalam, 1992.

21. Igarashi D. Madrasahs, Their Shaykhs, and the Civilian Founder: The Bāsiṭīya Madrasahs in the Mamlūk Era. Orient. 2013. Vol. 48, pp. 79–94.

22. Mauder C. Education and Learning among Members of the Mamluk Army: Results of a Quantitative Analysis of Mamluk Biographies. History and Society During the Mamluk Period: Studies of the Annemarie Schimmel Institute for Advanced Studies III. Ed. by B. J. Walker. Göttingen; [Bonn]: V&R unipress; Bonn University Press, 2021, pp. 61–88.

23. Mauder C. Gelehrte Krieger: Die Mamluken als Träger arabischsprachiger Bildung nach al-Ṣafadī, al-Maqrīzī und weiteren Quellen. Hildesheim: Georg Olms Verlag, 2012.

24. Nakamachi N. The Rank and Status of Military Refugees in the Mamluk Army: A Reconsideration of the Wāfidīyah. Mamlūk Studies Review. 2006. Vol. 10 (1), pp. 55–81.

25. Northrup L. S. The Baḥrī Mamlūk Sultanate, 1250–1390. The Cambridge History of Egypt. Vol. 1: Islamic Egypt, 640–1517. Ed. by C. F. Petry. Cambridge: Cambridge University Press, 1998, pp. 242–289.